RSGallery2 alpha release.
<p>&nbsp;</p> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><b><span style="color: black">O ENTROIDO RIBEIRAO, CHANTADA, LUGO.</span></b></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">O Antroido Ribeirao do Concello de Chantada tense celebrado nas parroquias de Santiago de Arriba, Nogueira, Vila&uacute;xe e Camporramiro, malia que, segundo os portadores de Santiago de Arriba consultados en febreiro de 2008, orixinouse ou pertence propiamente &aacute; parroquia de Santiago de Arriba, sita na mesma Ribeira Sacra, a uns oito quil&oacute;metros da capital do concello, Chantada.</span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">Ata non hai moitos anos existiu unha forte rivalidade entre estas parroquias no desenvolvemento deste evento. S&oacute; despois dun tempo de penuria, no que este antroido estivo a piques de desaparecer, os interesados por conservar esta tradici&oacute;n formaron unha asociaci&oacute;n de xeito que cada ano o antroido &eacute; organizado pola asociaci&oacute;n pero cel&eacute;brase s&oacute; nunha destas parroquias, mudando cada ano de lugar.</span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">O antroido ribeirao desenv&oacute;lvese actualmente dun xeito absolutamente semellante, en esencia, a aquel que os portadores m&aacute;is vellos lembran. </span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">Unha das pezas centrais sobre a que xira o antroido na ribeira sacra &eacute;, no fondo, o cinto de camp&aacute;s que porta a s&uacute;a m&aacute;scara principal, o <b>volante</b>. Estes grosos cintos (duns 30 cm) fabr&iacute;canse con pel de porco curtida, estando revestidos internamente con tea de saco e levando dous tirantes que se cruzan polo peito e as costas de quen os porta. Un par de fibelas pechan o cinto pola parte de atr&aacute;s. Neles aseg&uacute;ranse unha cantidade considerable, entre 16 e 24, camp&aacute;s das vacas, sendo aqu&iacute; onde reside o secreto e a potencia do cinto: o seu son. Semanas antes do tempo do antroido os mozos da parroquia comezaban a preparar o antroido, o primeiro era sa&iacute;r de casa en casa, pola parroquia, polo concello e incluso polos concellos veci&ntilde;os (nomeadamente Carballedo) na procura das mellores camp&aacute;s, pezas que eran e son tidas en grande estima polos seus posuidores. Diferencian os ribeiraos entre camp&aacute;s machos e femias, sendo as m&aacute;is apreciadas as macho, cun son m&aacute;is potente e redondo que as femias, que acusan maior fraxilidade no seu tocar. Unha vez reunidas as camp&aacute;s que fose posible inser&iacute;anse nos cintos; a maior parte das veces non hab&iacute;a camp&aacute;s para m&aacute;is de dous cintos, anque agora p&oacute;dense ver ata catro ou cinco. As mellores camp&aacute;s macho reserv&aacute;banse para o cinto do volante que portar&iacute;a <b>o pucho</b>, unha das pezas m&aacute;is rechamantes dentro do antroido galego e do que pronto falaremos.</span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">Unha vez constitu&iacute;dos os cintos que participar&iacute;an no antroido, o domingo anterior ao domingo de antroido, os mozos sacaban os cintos polas casas da parroquia, sen vestirse a&iacute;nda de volantes, para demostrar o son dos mesmos &oacute;s veci&ntilde;os, porque esta &eacute;, como xa dixemos, a clave, o son. Un bo cinto era motivo de orgullo para os mozos e as&iacute; se med&iacute;a a potencia dun antroido, polo son do cinto do volante, de a&iacute; o coidado na elecci&oacute;n das camp&aacute;s.</span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">Os preparativos dos antroido segu&iacute;an coa preparaci&oacute;n dos <b>oficios</b>, pequenas representaci&oacute;ns teatrais, en clave c&oacute;mica e sarc&aacute;stica, de feitos acontecementos destacables, ben da parroquia, ben do exterior, que se representan a tarde do domingo de antroido nun lugar apropiado e xa establecido para tal fin. </span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">O domingo de antroido, a iso das dez ou once da ma&ntilde;&aacute;, v&iacute;stense os volantes. As vestiduras consisten en zocos (agora zapatos), polainas marr&oacute;ns de enrolar que cobren dende o nocello ata a metade da parte inferior da perna e que axudan a soportar o grande peso do cinto de camp&aacute;s, e un mono de tea a d&uacute;as cores verticais: amarela e vermella. Da parte do xeonllo destes monos penduran unhas fitas, duns 30 cm de longo, tam&eacute;n a d&uacute;as cores, rematadas nun pequeno roset&oacute;n de tea tam&eacute;n das cores do mono. Enriba do mono de cores os volantes portan o seu cinto de camp&aacute;s e, na parte superior do corpo, dous panos merinos (feitos de la de ovellas e carneiro de la fina e rizada) de abundantes cores, dobrados en punta e cruzados un sobre outro, indo cadanseu dende o ombreiro ata o sobaco contrario, caendo as&iacute; o pico de cada pano sobre o brazo do volante. A cabeza vai cuberta por unha pano de cores, tam&eacute;n de la, e a cara cuberta cunha m&aacute;scara de tea e papel.</span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">As m&aacute;scaras dos volantes confecci&oacute;nanse cada ano. Os veci&ntilde;os dispo&ntilde;en dunhas antigas formas de madeira sobre os que se fabrican estas m&aacute;scaras empregando tea e papel mollados cunha mestura feita de fari&ntilde;a e auga. Unha vez preparado este engrudo, a m&aacute;scara fabr&iacute;case depositando sobre a forma primeiro unha capa de tea, unt&aacute;ndoa de engrudo, sobre ela unha capa de papel, m&aacute;is engrudo, outra de tea, e m&aacute;is engrudo, e as&iacute; ata ter un grosor aproximado de seis ou sete mil&iacute;metros, momento no que a forma &eacute; metida ao forno a cocer parar que se endureza durante un par de horas. Unha vez dura, pract&iacute;canselle os furados dos ollos, da boca e as ventas do nariz empregando un ferro quente. A derradeira capa da m&aacute;scara &eacute; actualmente de papel de peri&oacute;dico e pode levar pintados bigotes, beizos, etc. </span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">O atav&iacute;os dos volantes compl&eacute;tanse cun caxato de cana, dobrado ao lume, que nunca serve como arma sen&oacute;n m&aacute;is ben como axuda para cami&ntilde;ar polas corredoiras e sobre todo para ter man do <b>pucho</b> do que agora falaremos. </span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">Segundo os veci&ntilde;os de Santiago de Arriba as vestiduras dos volantes eran antigamente de cor branca, supo&ntilde;emos que ser&iacute;an simplemente unha camisa de li&ntilde;o e as correspondentes cirolas, sen embargo cando chegaron as teas comerciais, a primeira tea de cores da que dispuxeron foi esta que agora empregan, de cor amarela e vermella, de a&iacute; a cor actual dos volantes. Non puidemos precisar o momento en que sucedeu este troco, anque facilmente o podemos supo&ntilde;er no primeiro tercio do s&eacute;culo XX.</span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">M&aacute;scara, mono, cinto e panos forman as&iacute; o vestiario do volante. Como xa dixemos antigamente non hab&iacute;a normalmente camp&aacute;s para m&aacute;is de dous cintos e polo tanto non hab&iacute;a nunca m&aacute;is volantes que cintos. Un deles portaba o mellor cinto (unhas 24 camp&aacute;s macho) mentres que o outro pod&iacute;a ficar s&oacute; con 16 camp&aacute;s. O volante co mellor cinto completaba seu vestiario cun elemento denominado <b>o pucho</b>. &Eacute; este elemento, sen d&uacute;bida, aquel m&aacute;is rechamante e caracter&iacute;stico do entroido da Ribeira Sacra, pois se ben noutros entroidos galegos atopamos elementos semellantes &oacute;s das m&aacute;scaras da ribeira (cintos de camp&aacute;s, monos de cores, panos de la), ningunha das outras m&aacute;scaras galegas porta algo semellante o pucho da Ribeira Sacra. Tr&aacute;tase dun armaz&oacute;n de vimbios e arames de aproximadamente 120cm de di&aacute;metro con forma de semiesfera, totalmente cuberto de flores de papel de multitude de cores, duns 25 cm de di&aacute;metro cada unha, aseguradas ao armaz&oacute;n. Neste mesmo armaz&oacute;n van asegurados catro penachos de plumas que antigamente se coll&iacute;an do camar&iacute;n da virxe da parroquia, anque actualmente empr&eacute;ganse uns vidos hai anos de Montevideo. Tam&eacute;n leva o pucho d&uacute;as bonecas, unha na parte frontal e outra na posterior. Dos bordes desta media laranxa multicolor penduran infinidade de fitas de papel, duns 15 cm de ancho e que chegan sobradamente ata o chan. </span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">Segundo os veci&ntilde;os de Santiago de Arriba o pucho da s&uacute;a parroquia e o de Nogueira amosan diferencias no xeito de compo&ntilde;er as flores e na propia forma do pucho. En Santiago de Arriba os p&eacute;talos das flores fanse dun en un, por separado, rizando cada p&eacute;talo pas&aacute;ndoo por un coitelo. En Nogueira as flores confecci&oacute;nanse &ldquo;a papel corrido&rdquo; de xeito que cada flor &eacute; unha especie de espiral de papel. Ambos tipo de flor levan no centro unha esfera de papel duns 4-5 cm de di&aacute;metro que pode ir incluso atravesada por d&uacute;as tiri&ntilde;as de papel de cor diferente. O fin &eacute; que o pucho sexa o m&aacute;is colorista posible. En cando &aacute; forma do pucho, en Santiago de Arriba &eacute; lixeiramente ovalada, case coma o casco dunha embarcaci&oacute;n, mentres que en Nogueira &eacute; completamente circular. </span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">O pucho leva no seu interior unha especie de recept&aacute;culo no que se aloxar&aacute; a cabeza do volante que o porte, as&iacute; como alg&uacute;ns traveseiros de madeira onde este poder&aacute; asegurar o seu caxato para mellor soster semellante estructura que pode chegar a ter 140 cm de alto sobre a cabeza do volante e ter un peso considerable. Pucho e volante forman as&iacute; un conxunto extraordinariamente vistoso, colorista e contrastante coa ruralidade verdescente da Ribeira Sacra. </span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">Os portadores de m&aacute;is idade de Santiago de Arriba contan que antigamente, cando obviamente non hab&iacute;a papel de cores, as flores do pucho confeccion&aacute;banse con follas de verza que se deixaban secar. Dos laterais do pucho pend&iacute;an fachicos de palla entrelazada ata o chan, que foron substitu&iacute;dos polas actuais fitas de cores. Non faltaban neste antigos puchos nin os bonecos nin os penachos.</span></span></div> <div style="text-indent: 35.4pt; line-height: 150%">&nbsp;</div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">O domingo de antroido pola ma&ntilde;&aacute; saen os volantes a percorrer a aldea, de casa en casa, saltando polas corredoiras, meneando seu enorme e barullento cinto que avisa da s&uacute;a chegada, resoando por toda a ribeira, non levan o pucho, iso &eacute; para a tarde. Os cintos dos volantes esc&oacute;itanse dende moi lonxe, o r&iacute;o leva o seu son, a ribeira fai de resoador. Petando co seu caxato nas portas avisan de que est&aacute;n al&iacute;, de que chegou o d&iacute;a. Os veci&ntilde;os rec&iacute;benos con ledicia, corre o vi&ntilde;o, os doces, as filloas, o xam&oacute;n e os chourizos, ach&eacute;ganse outros veci&ntilde;os pr&oacute;ximos, lev&aacute;ntanse as m&aacute;scaras, b&oacute;tanse risas e com&eacute;ntanse cousas, comen, beben e seguen o seu percorrido, outra casa, outra bodega, m&aacute;is corredoiras e ve&ntilde;a barullo de camp&aacute;s, tran!, tran!, tran!, os dous volantes avanzan ao galope dando grandes pasos para facer soar con forza os seus cintos, non hai descanso, corren cami&ntilde;os, leiras e corredoiras ata completar toda a aldea, hai que saudar a todos os veci&ntilde;os e anunciar que pola tarde ser&aacute;n os oficios. A estampa &eacute; bel&iacute;sima, as cores dos volantes rachan o verde da ribeira e as s&uacute;as camp&aacute;s o seu fondo silencio, toda a ribeira estremece.</span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">Chegada a hora, os volantes volven ao lugar onde se vestiron e xunto co resto dos organizadores do antroido ret&iacute;ranse a comer, pola tarde ser&aacute;n os oficios e todo o antroido sair&aacute; en pleno xunto co pucho e outras m&aacute;scaras das que agora falaremos.</span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">Os oficios comezan sobre as catro da tarde nun campo axeitado, al&iacute; danse cita os veci&ntilde;os, enmascarados ou non, os gaiteiros e as m&aacute;scaras. Os gaiteiros foron durante case cen anos os Barrios de Chantada, existindo unha peza de obrigada interpretaci&oacute;n, a &ldquo;marcha do antroido&rdquo;.</span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">As m&aacute;scaras que acompa&ntilde;an &oacute;s volantes nos oficios son de dous tipos: uns visten pelicas de animais sobre o corpo, as pernas e a cara, inclu&iacute;ndo &aacute;s veces os cornos dos animais, normalmente de cabra; levan unha soa choca &aacute; cintura pendurada dun pequeno cinto, son <b>os peliqueiros</b> que, armados cun cinto, protexen e abren paso para os volantes e os oficios, ademais de meterse coa xente que asiste &oacute;s oficios. Un segundo tipo de enmascarados te&ntilde;en a funci&oacute;n de participar nos oficios, son <b>os mecos</b>, que enmascarados con carautas representan calquera personaxe, o cura, o sancrist&aacute;n, pol&iacute;ticos de moda, gardas civ&iacute;s, son homes vestidos de mulleres e mulleres vestidas de home, etc.</span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">Antes de comezar os oficios, o volante portando o pucho, os outros volantes e os peliqueiros fan un percorrido pola aldea rematando no lugar onde se van celebrar os oficios, no que normalmente existe unha casa onde se re&uacute;nen os enmascarados, de al&iacute; saen os oficios. O protocolo &eacute; o seguinte: antes de cada oficio os volantes co pucho saen ao campo batendo as s&uacute;as camp&aacute;s, seguidos polos gaiteiros. O pucho brinca e xira sobre si mesmo e os volantes forman unha roda, saltando sen parar ao ritmo dos gaiteiros que tocan a marcha do antroido. Despois duns minutos de barullo un propio pase apolo campo amosando ao p&uacute;blico un cartaz co t&iacute;tulo do oficio que se poder&aacute; presenciar a continuaci&oacute;n, ret&iacute;ranse os volantes e o pucho, saen ao campo os mecos e repres&eacute;ntase o oficio. Rep&iacute;tese ent&oacute;n o procedemento, soan de novo as gaitas, bailan os volantes e o pucho, e repres&eacute;ntase o segundo oficio.</span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">Os oficios, como xa dixemos, son pequenas representaci&oacute;ns teatrais en clave de humor e sarcasmo, sobre feitos sonados acaecidos na parroquia ou simplemente temas de actualidade. O parto dunha muller que pare unha ducia de coellos ou un polbo, a matanza do porco finalmente perdoado polo bispo, unha operaci&oacute;n cir&uacute;rxica que remata coa extracci&oacute;n do tecido danado como o lambido oso dun lac&oacute;n ou uns riles, o caso do estafador vendedor de lavadoras... todo &eacute; algarab&iacute;a nos oficios e non faltan petardos e bombas, fari&ntilde;a e antigamente formigas e incluso cobras que se quec&iacute;an en potas para que sa&iacute;sen doentes, os peliqueiros atizan &aacute; xente que se mete cos volantes, os mecos deambulan por aqu&iacute; e acol&aacute; mesturados coa xente, brincan, levantan as saias das mulleres, perseguen &oacute;s homes sen disfrazar, en fin, como en calquera dos nosos antroidos. </span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">Por veces o antroido e os volantes doutra parroquia acheg&aacute;banse ao campo dos oficios de outra, non se pod&iacute;a entrar nel sen primeiro pedir permiso, o contrario pod&iacute;a desembocar nunha batalla campal. As rivalidades entre parroquias da ribeira eran famosas na contorna, non faltaron festas patronais nas que se rematou a tiros e navalladas habendo incluso mortes e posteriores vinganzas. Foron outros tempos, os ribeiraos son agora xentes pac&iacute;ficas, amables e hospitalarias, entre eles e por suposto cos visitantes. </span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">Facilmente se deducen os elementos relixiosos implicados neste antroido. As camp&aacute;s que outrora chaman &aacute; misa agora anuncian o antroido e reclaman a atenci&oacute;n dos veci&ntilde;os anunciando e precedendo &oacute;s oficios. Estes non son agora relixiosos, sen&oacute;n todo o contrario, e neles poucas veces falta a figura do cura, iso si, sempre ridiculizada e asediada polos veci&ntilde;os en xusta vinganza. O pucho ben poder&iacute;a ser unha imitaci&oacute;n do camar&iacute;n da virxe, do que se tomaban prestados os penachos evidenciando as&iacute; unha clara relaci&oacute;n entre ambos, incluso os bonecos poder&iacute;an asimilarse con imaxes relixiosas. </span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">O propio &aacute;mbito do antroido ribeirao, como tantos outros en Galicia, &eacute; de base relixiosa, cada parroquia organizaba o seu antroido. O reforzo da estrutura social &eacute; as&iacute; mesmo patente: os volantes percorren as casas dos veci&ntilde;os, a casa &eacute; a unidade fundamental.</span></span></div> <div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="color: black">A orde social tampouco escapa &aacute; ridiculizaci&oacute;n, &eacute; raro que falten entre os mecos unha parella da garda civil para impo&ntilde;er a orde ao seu particular xeito. As licencias tomadas coas mulleres contrap&oacute;&ntilde;ense ao respecto debido durante o resto do ano. &Eacute; tempo de antroido, despois vir&aacute; o recollemento da coresma, a abstinencia e o resto de imposici&oacute;ns relixiosas. </span></span></div> <div style="text-indent: 35.4pt; line-height: 150%">&nbsp;</div> <p><span style="font-size: small">Fotografia de Fernando Garcia</span></p>

Antroido de Chantada 		<p>Fotografia de Fernando Garcia</p>

Antroido de Chantada 		<p>Fotografia de Fernando Garcia</p>

Antroido de Chantada
<p>Fotografia de Fernando Garcia</p>

Antroido de Chantada 		<p>Fotografia de Fernando Garcia</p>

Antroido de Chantada